Thủ công, chế tạo thời Lê Sơ căn bản có thể chia làm hai loại.
Thủ công nghiệp trong dân và thủ công nghiệp do nhà nước chủ đạo. Nghề trong dân thường là lúc nông nhàn chế tạo bàn ghế, nồi bát, đan dệt v.v. một phần là để giải quyết nhu cầu trong gia đình, phần khác để cung cấp cho thị trường làng xã.
Nó là một phần tất yếu của văn hoá làng xã cô lập tự cung tự cấp.
Đương nhiên, trong xã hội vẫn có những người làm nghề thủ công chuyên nghiệp mưu sinh. Thậm chí có những vùng còn lập cả làng nghề như làng gốm ở Chu Đậu, làng dệt lụa ở Thanh Oai v.v.
Ngoài nghề thủ công trong dân gian, nhà nước còn tổ chức các xưởng thủ công của triều đình gọi là các Cục bách công hay Cục bách tác.
Các công xưởng này chuyên sản xuất những sản phẩm cung cấp nhu cầu của nhà nước từ đúc tiền, rèn v·ũ k·hí, chế đồ nghi trượng, áo mũ, đồ trang sức v.v.
Thợ thuyền sản xuất trong các xưởng này gọi chung là công tượng. Họ là những thợ khéo trong dân gian bị triều đình trưng tập, đưa về các công xưởng làm không lương. Hằng năm triều đình đều phái người đích thân tuyển lựa hoặc khoán cho quan phủ địa phương.
Đám thợ này bị trưng tập đi rồi trong nhà sẽ được chia sáu đến tám phần công điền. Tuy nhiên, phép vua thua lệ làng, trên có chính sách thì dưới có đối sách.
Lệnh vua sai chia cho gia thuộc công tượng sáu đến tám phần công điền xuống đến làng thường bị cắt bớt. Lại cộng với lao động cưỡng bức trong các công xưởng phải chịu sự giá·m s·át hà khắc nên đa phần thợ thuyền không thích thú gì việc này.
Đó là chưa kể đến quan viên trung ương đến địa phương đều dựa hơi triều đình để bày trò nhũng nhiễu.
Đến mức thợ thuyền thường phản ứng với lệnh trưng tập của triều đình bằng cách trốn tránh, thoái thác. Việc này nghiêm trọng đến mức luật Hồng Đức phải thêm hẳn hai điều chuyên xử phạt những trường hợp như vậy.
Đến khi vào các công xưởng rồi họ cũng không có động lực để lao động, sáng tạo. Đa phần chỉ làm cho có chứ không mặn mà gì. Đây là lý do kỹ nghệ Đại Việt dù không bao giờ thiếu thợ khéo nhưng sản phẩm làm ra rất ... nói chung là muốn khen cũng khó.
Lê Ý thừa hiểu điều này nên ngay từ khi công xưởng Vĩnh Xương cùng hai cái xưởng nghiên cứu của nó ở Ngọc Sơn cùng Cẩm Giang đặt viên gạch đầu tiên nó đã sống c·hết yêu cầu ông già lẫn ông chú nó phải từ bỏ chế độ công tượng ở những nơi này.
Tất cả đều thể theo chế độ công nhân mà nó đề ra. Nhờ vậy mà người làm công ở đây đều được nuôi ăn ngày ba bữa, trả lương đủ nuôi cả gia đình ở quê, nếu làm tốt còn được phát thưởng.
Để ngăn chặn tình trạng quản đốc
"vải thưa che mắt thánh" mà ăn chặn, b·ạo h·ành công nhân nó còn thành lập cả công đoàn. Đại biểu công đoàn do công nhân bầu ra mỗi năm một lần, những người này mỗi tháng phải dành một ngày đến trấn Cẩm Giang báo cáo trực tiếp cho gia thần nhà Lê Ý.
Nhờ hệ thống quản lý nhân lực tiên tiến cùng nguồn động lực từ sức nước, sản lượng của công xưởng Vĩnh Xương cao đến mức đáng sợ, so với các công xưởng triều đình tăng ít nhất gấp ba, tháng nào vượt chỉ tiêu còn có thể gấp bốn.
Nguyễn Cung ở Cẩm Giang đọc báo cáo của công xưởng Vĩnh Xương thì sai người chạy ngựa về Đông Kinh dâng tấu cho Lê Nguyên Long. Bốn năm trước hắn ghé qua Cẩm Giang thị sát trực tiếp, thấy quả là như thế cũng có ý định bãi bỏ chế độ công tượng.
Tuy nhiên sức cản vẫn đang còn lớn, phải chờ một thời gian để những kẻ hưởng lợi từ chế độ công tượng hiểu được cái lợi của chế độ công nhân hơn hẳn chế độ công tượng mới được.
Khi nến được trái ngọt chúng sẽ thúc đít Hoàng Đế cải cách chứ Hoàng Đế chẳng cần tốn chút công sức nào. Đám Trịnh Khả, Lê Sao, Trịnh Khắc Phục mấy năm nay đã mấy chuyến đưa gia thần lên Vĩnh Xương học tập mô hình công nhân rồi.
Lê Ý cảm thấy ngày Lê Nguyên Long mong chờ không còn xa, hắn ở dưới suối vàng hẳn là cũng được an ủi.
"Chú Long à, phổ biến chế độ"công nhân
"rồi phương thức sản xuất theo dây chuyền, chỉ cần cho chúng nếm được quả ngọt của phương thức sản xuất tiên tiến, sớm muộn rồi chúng cũng sẽ không coi điền sản ra gì."
Vừa đi vừa lẩm bẩm, nó vừa xoay người xuống ngựa, hướng mắt nhìn khoảnh ruộng nước chỉ mới hoàn thành khai khẩn ngày hôm kia. Sai người khai hoang cả một mẫu ruộng để kiểm tra chất lượng, chỉ có loại đỉnh cấp nhị đại như nó mới có lực làm chuyện hoang đường như thế này.
Nó khoan thai bước đến đã thấy bốn năm mươi người đứng đầy trên bờ ruộng.
- Thiếu chủ (đại nhân) đã đến! (x54)
Gật nhẹ đầu, nó quay sang hỏi Lê Chiêm.
- Mọi chuyện đã chuẩn bị xong chưa?
- Hồi thiếu chủ, bọn Lý Phủ đã lắp đặt xong máy cấy.
Nói rồi Lê Chiêm chỉ về phía sáu tên lực điền đang đứng chắp tay cúi đầu. Thấy Lê Ý nhìn sang bên này, sáu tên thợ đều khấu đầu tới đất.
Nội dung chương bạn đang xem bị thiếu. Vui lòng truy cập website https://truyenhay.info.vn để xem nội dung đầy đủ. Cảm ơn bạn đọc!